Wat is asbest?
Wat is Asbest?
Asbest, afkomstig van het Griekse woord “Ewoia,” wat “onbrandbaar” betekent, is een verzamelnaam voor natuurlijke mineralen die bestaan uit microscopisch kleine, naaldachtige vezels. Deze vezels worden asbestvezels genoemd. Asbest heeft namelijk unieke chemische en fysische eigenschappen die het vroeger zeer geschikt maakten voor verschillende toepassingen.
De Eigenschappen van Asbest
Asbest is sterk, slijtvast, brandwerend, isolerend, waterbestendig, zuurbestendig én goedkoop. Deze eigenschappen maakten het een populair materiaal tijdens de industriële revolutie, toen er een grote vraag ontstond naar een materiaal dat stoommachines kon isoleren. Dankzij de opkomende technologieën om asbest eenvoudig te delven en te combineren met andere materialen, werd het materiaal vervolgens breed ingezet.
In de 20e eeuw steeg de vraag naar asbestproducten door de scheepsbouw tijdens de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse bouwhausse. Hoewel asbest in het verleden veelvuldig werd gebruikt, bleek later dat het kankerverwekkend is. Dit leidde in 1998 tot een verbod op de productie en het hergebruik van asbest in België.
Verbod op Asbest in de EU
Sinds 1 januari 2005 is het gebruik en de verkoop van asbesthoudende producten volledig verboden in de Europese Unie. Buiten Europa, bijvoorbeeld in China, Canada en Afrika, wordt asbest echter nog steeds geproduceerd en gebruikt.
Asbest in Vlaanderen
Hoewel het gebruik van asbest verboden is, komt het nog steeds veel voor in Vlaanderen. Schattingen geven aan dat tussen de 70% en 90% van de oudere gebouwen in Vlaanderen het bevatten. Dit betekent dat de kans groot is dat ook uw woning het bevat. Ongeveer 2,8 miljoen particuliere woningen in Vlaanderen zouden asbest bevatten. Daarnaast wordt er geschat dat er nog 865.000 ton in appartementen en gebouwen aanwezig is. Dit komt omdat het in veel verschillende materialen voorkomt, van vensterbanken tot isolatie rond leidingen.
Een typisch voorbeeld van asbestgebruik is een cementdak (bijvoorbeeld leien of golfplaten), dat maar liefst 50 jaar kan meegaan. Dat is een van de redenen waarom asbest zo vaak werd toegepast.
Soorten Asbesthoudende Materialen
Er zijn drie belangrijke categorieën van asbesthoudende materialen:
1. Hechtgebonden of ‘Vast’ Asbest
Hechtgebonden asbest komt weinig tot geen vezels vrij, zolang het in goede staat is en voorzichtig wordt behandeld. Dit type is verwerkt in andere materialen, zoals buizen, leien en golfplaten. Zolang het dragermateriaal niet beschadigd is, vormt het geen gevaar. Het is belangrijk om voorzichtig te zijn en geen gaten te boren of te schuren om vezels vrij te maken.
2. Semi-hechtgebonden Asbest
Deze materialen waren oorspronkelijk hechtgebonden, maar door veroudering, verwering of beschadiging van het bindmiddel zijn ze nu semi-hechtgebonden. Dit betekent dat ze brozer en breekbaarder zijn, waardoor asbestvezels gemakkelijk vrijkomen. Vaak worden deze materialen nog als hechtgebonden beschouwd, bijvoorbeeld asbestleien en golfplaten op daken, zolang ze in relatief vaste toestand verkeren.
3. Niet-hechtgebonden Asbest
Bij niet-hechtgebonden asbest zijn de vezels niet langer gebonden in een stevig materiaal, wat leidt tot een veel hogere concentratie van asbestvezels. Deze materialen zijn veel gevoeliger voor beschadiging, waardoor er snel grote hoeveelheden schadelijke vezels vrijkomen. Voorbeelden hiervan zijn isolatiematerialen (zoals asbestisolatie rondom buizen), asbestpapier, asbest in pleisterwerk, spuitasbest en plafonds.
Toepassingen
Asbest werd in het verleden veel gebruikt in verschillende industriële en commerciële toepassingen. Het kwam voor in tal van bedrijfstakken, waaronder elektriciteitsopwekking, olie en gas, bouw, autoreparatie, loodgieterij, elektriciteit en chemische productie.
Blootstelling aan Asbest op de Werkvloer
Bouwvakkers kwamen in contact met asbest tijdens de woningbouw, terwijl loodgieters werden blootgesteld aan asbesthoudende buizen en isolatie. Elektriciens werden eraan blootgesteld bij onder andere het repareren van elektrische panelen en andere apparatuur. Automonteurs werden blootgesteld wanneer ze remmen en koppelingen vervingen. Ook doe-het-zelvers die werken aan oudere woningen, en thuis-automonteurs die met remblokken en koppelingsvoeringen werken, lopen het risico op blootstelling aan asbest.
Asbest in Bouw- en Industriële Producten
Door zijn vezelsterkte en hittebestendigheid werd asbest vervolgens veel gebruikt in bouwmaterialen voor isolatie en als brandvertrager. Het werd ook toegepast in een breed scala van industriële producten, vooral in bouwmaterialen zoals dakbedekking, onderdakplaten, leidingisolatie, rioleringen, plafond- en vloertegels, papierproducten en asbestcementproducten. Daarnaast werd asbest ook gebruikt in frictieproducten, zoals koppeling-, rem- en transmissieonderdelen voor auto’s, hittebestendige weefsels, verpakkingen, pakkingen en coatings.
Asbest in Oude Gebouwen
Als jouw gebouw vóór 1998 werd gebouwd, bevat het waarschijnlijk nog asbest. Zelfs als het gebouw nog in goede staat is, kan het gevaarlijker zijn om asbest te verwijderen zonder de juiste voorzorgsmaatregelen. Als het materiaal in slechte staat verkeert, is het verstandiger om het te laten verwijderen door een erkend asbestverwijderaar. Asbest wordt vooral gevaarlijk wanneer het verkeerd wordt verwijderd of bewerkt, bijvoorbeeld door het te breken of te boren, waardoor asbestvezels vrijkomen. Leer hier hoe je asbest kunt herkennen en waar het zich kan bevinden in en rondom je woning.
Asbestwetgeving in België
Koninklijk Besluit van 1986
Het Koninklijk Besluit van 28 augustus 1986 stelt dat asbest, indien technisch mogelijk, vervangen moet worden door minder schadelijke producten voor de gezondheid van werknemers.
Ministerieel Besluit van 1993
Met het Ministerieel Besluit van 22 december 1993 werden bedrijven verplicht om een asbestinventaris op te stellen. In deze inventaris moet onder andere worden aangegeven welke asbestproducten aanwezig zijn, in welke staat ze zich bevinden en welke maatregelen er genomen moeten worden om blootstelling van werknemers te voorkomen.
Verbod op Asbest in 2001
Het Koninklijk Besluit van 23 oktober 2001 verbood de vervaardiging, het gebruik en het op de markt brengen van asbestbevattende producten in België.
Wetgeving ter Bescherming van Werknemers
Op 16 maart 2006 werd het Koninklijk Besluit ‘betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico’s van blootstelling aan asbest gepubliceerd. Dit besluit was een omzetting van de Europese richtlijnen in het Belgisch recht en beschermt werknemers tegen de risico’s van asbestblootstelling.
Schadevergoeding bij Ziekte
Werknemers die ziek zijn geworden door blootstelling aan asbest (zoals mesothelioom of asbestose) hebben recht op een schadevergoeding. Deze wordt betaald door het Asbestfonds, dat deel uitmaakt van het Fonds voor de beroepsziekten.
Beleidsmaatregelen van de Vlaamse Overheid
De Vlaamse overheid heeft asbest in de milieuwetgeving opgenomen, met name in de afvalstoffenwetgeving. Door middel van sensibiliseringscampagnes probeert de overheid de burger te informeren over de gevaren ervan. Andere maatregelen in het actieplan voor asbestbeheersing zijn onder andere opleidingen voor professionals en specifieke beleidsmaatregelen zoals administratieve procedures.
Asbestattest bij Verkoop of Schenking
Sinds 23 november 2022 is een asbestattest verplicht bij de verkoop of schenking van een woning of gebouw dat vóór 2001 is gebouwd.
Nieuwe Bepalingen in 2023
Op 12 februari 2023 (KB) werden bestaande bepalingen over de asbestinventaris, metingen, werkplannen en asbestverwijdering verduidelijkt en/of aangevuld.
Verborgen asbestplekken in en rond je huis
Vroeger werd er vaak inventief omgegaan met materialen die al aanwezig waren in huis. Dit betekende dat asbest soms op onverwachte plekken werd gebruikt. Let daarom ook goed op plaatsen die niet altijd vermeld staan in asbestfolders als mogelijke risicozones. Hier zijn enkele voorbeelden:
- BBQ’s die versterkt zijn met koorden of brandbestendige platen
- Kippenhokken en andere dierenverblijven
- Tuinboorden van golfplaten of asbestplaten
- Isolatie rond buitenkraantjes
- Afdekkingen van putjes
- Zelfgemaakte afvoeren, putjes of hokjes
Moet losse asbest snel verwijderd worden?
Ja, het is essentieel om losse asbest snel te verwijderen. Dit geldt vooral wanneer het zich bevindt in een ruimte waar luchtverplaatsing is. Zelfs als het asbestproduct niet wordt aangeraakt of gebruikt, kunnen de asbestvezels alsnog in de lucht komen. Dit betekent dat er altijd een gevaar voor de gezondheid vormt.
Mag ik zelf losse asbest verwijderen?
Nee, het is absoluut niet veilig om losse asbest zelf te verwijderen. Het risico op blootstelling aan gevaarlijke asbestvezels is te groot, zelfs als je beschermende kleding draagt en alle voorzorgsmaatregelen volgt. Alleen een erkende asbestverwijderaar met het juiste materiaal en de nodige ervaring (certificaten, opleidingen, enz.) kan de niet-hechtgebonden asbest op de juiste manier verwijderen.
Wil je meer weten over de schadelijkheid van asbest voor de gezondheid? Lees hier alles wat je moet weten over de risico’s van asbestblootstelling en de gevolgen voor je gezondheid.
Methodes om asbest te verwijderen/saneren
Eenvoudige Handelingen bij Asbestverwijdering
De techniek van eenvoudige handelingen wordt toegepast bij de verwijdering van asbest of asbesthoudend materiaal, waarbij het risico op het vrijkomen van asbestvezels minimaal wordt gehouden. De concentratie van asbestvezels mag in dit geval niet hoger zijn dan 0,01 vezels per cm³.
De techniek wordt uitsluitend toegepast in de volgende gevallen:
- Hechtgebonden asbest die niet beschadigd is of geen zichtbare vrije vezels vertoont en waarbij de verwijdering de toestand niet verandert.
- Hechtgebonden asbest die beschadigd is of zichtbare vrije vezels bevat en verwerkt is in een buitentoepassing zonder aanwezigheid van derden, zolang de verwijdering de toestand niet verandert.
- Asbesthoudende dichtingen of pakkingen.
- Koorden met asbest en geweven materialen.
- Asbesthoudende remvoeringen en soortgelijke materialen.
- Losgebonden asbesthoudend plaatmateriaal zoals asbestkarton, voor zover het gefixeerd is en het eenvoudig gedemonteerd, weggenomen en verpakt kan worden zonder breken of beschadigen.
- Asbestvervuiling in een lokaal, ruimte, gebouw of technische installatie zonder zichtbare asbestresten, mits het gebied gereinigd wordt met een stofzuiger met een absoluutfilter en vochtige doeken.
Preventiemaatregelen bij Eenvoudige Handelingen
Tijdens het uitvoeren van de techniek worden de volgende preventiemaatregelen genomen:
- Fixatie van materialen: De te verwijderen materialen worden vooraf gefixeerd met een speciale vloeistof om de hoeveelheid asbestvezels in de lucht te minimaliseren.
- Luchtmetingen: De techniek wordt geëvalueerd door luchtmetingen, uitgevoerd door een erkend laboratorium, om te verzekeren dat het asbestgehalte in de lucht niet hoger is dan 0,01 vezel per cm³.
- Techniekaanpassing: Indien de concentratie in punt 2 wordt overschreden, wordt een andere techniek toegepast.
- Bescherming van werknemers: Werknemers dragen ademhalingstoestellen met een P3-efficiëntie of gelijkwaardige bescherming.
De Couveusezak Methode
Deze methode wordt alleen toegepast door werkgevers die beschikken over de nodige bekwaamheid. De couveusezak voldoet aan de volgende voorwaarden:
- Gemaakt van stevige, doorzichtige plastiekfolie (minimaal 200 micron dik).
- Bevat twee handschoenen en een gereedschapszakje.
- Is makkelijk hermetisch af te sluiten.
- Heeft een afsluitbare opening voor de spuitmond van een vloeistofverstuiver en stofzuiger.
De couveusezak wordt rondom de leiding aangebracht, zodat deze niet beschadigd raakt en er geen asbestvezels in de lucht komen. Tijdens de verwijdering worden zichtbare asbestvezels verwijderd en het asbestafval wordt gefixeerd. Daarna worden de werkinstrumenten gereinigd om verspreiding van asbestvezels te voorkomen.
Verwijdering en Behandeling van Asbestafval
Het asbestafval wordt verzameld aan de onderkant van de zak, afgesloten van de rest van de zak. Het wordt vervolgens ingepakt in een asbestafvalzak, die hermetisch wordt afgesloten. Dit proces voorkomt dat asbestvezels in de lucht komen.
Toepassing van de Couveusezakmethode
De couveusezakmethode mag worden gebruikt voor het verwijderen van isolatie rond leidingen die losgebonden asbest bevatten, mits aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:
- De totale diameter van de leiding, inclusief isolatie, is maximaal 60 cm.
- Het gaat om een enkele, gemakkelijk bereikbare leiding.
- De temperatuur van de leiding is maximaal 30 °C.
- De isolatie is nauwelijks beschadigd, of kleine beschadigingen kunnen met tape worden gedicht.
- De isolatie is niet omgeven door een harde mantel.
- De isolatie is geschikt voor de couveusezakmethode.
In sommige gevallen kan worden afgeweken van de couveusezakmethode, bijvoorbeeld in gesloten ruimten, als uit de risicoanalyse blijkt dat deze methode betere garanties biedt voor de veiligheid van de werknemers.
Hermetisch Afgesloten Zone Methode
Voor werkzaamheden die niet onder de bovenstaande methoden vallen, wordt de hermetisch afgesloten zone methode gebruikt. Dit houdt in dat de werkzone wordt afgesloten en er dagelijks luchtmetingen worden uitgevoerd. Werknemers dragen beschermende kleding, waaronder ademhalingstoestellen.
De werkzone wordt met een dubbele luchtdichte laag afgesloten. Een rooktest wordt uitgevoerd om de luchtdichtheid te controleren, en de werkzone wordt 24/7 onder druk gehouden met afzuiging die is uitgerust met een absoluutfilter.
Opleiding van Werknemers
Alle werknemers die asbestverwijdering uitvoeren, moeten een basisopleiding van ten minste 32 uur gevolgd hebben, met jaarlijkse bijscholing van 8 uur. Deze training behandelt onder andere de regelgeving, technieken voor sloop en verwijdering, risico’s voor gezondheid en veiligheid, en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM).
Asbest Instructie Video 4: Verwijderen van asbest uit containment video
Wij bieden een totaal dienstenpakket
Asbest verwijderen na brand
Asbest vloerbedekking verwijderen
Asbest golfplaten verwijderen
Losgebonden asbest verwijderen